นิทรรศการผู้หญิงประหลาด

นิทรรศการผู้หญิงประหลาด ผลงานโดย ริญญาภัทร นิธิภัทรอนันต์, วิลาวัณย์ เวียงทอง, สุทธามน วรพงษ์ และอมรา ยาวิลาส คัดสรรโดย ดร.เตยงาม คุปตะบุตร จัดแสดงระหว่างวันที่ 3 - 29 พฤษภาคม 2557 ณ People's Gallery P1-P3 ชั้น 2 หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร : bacc

ฉันรู้สึกดี เพราะว่าฉันประหลาด
ผู้หญิงในสังคมไทยสมัยใหม่มีเสน่ห์อย่างไม่น่าเชื่อ  เสน่ห์ที่ว่าไม่ได้มาจากการมีหน้าตาสวยหรือแต่งกายงาม   แต่มาจากการที่พวกเธอมีประเด็นที่จะพูดกับสาธารณะอย่างสุภาพและฉลาดเฉลียว  พวกเธอมีความมั่นใจ, มั่นคงที่จะไม่ตามกระแส, และไม่เสีย Self กับเรื่องหยุมหยิมอีกต่อไป   ผู้หญิงไทยแท้รุ่น Baby Boom และ Generation X มักจะสงวนความคิดเห็นและยอมอยู่ภายใต้วาทกรรมที่เหนือกว่า เพราะมองเห็นว่า มันเป็นวิธีการประนีประนอมที่จะทำให้สังคมสงบสุข ไม่เกิดความขัดแย้ง  หากเปรียบเทียบกับผู้หญิงยุคดังกล่าว  ผู้หญิงยุคใหม่จัดว่า ประหลาด เพราะพวกเธอพูดเยอะและหาทางดิ้นหลุดจากวาทกรรมที่ทรงอำนาจเหล่านั้นได้เสมอ   เราลองมาฟังว่าศิลปินหญิงรุ่นใหม่กำลังจะเสนออะไรและดิ้นหลุดจากอะไรกันดี กว่า

วิลาวัณย์ เวียงทอง
นำเสนอให้เราเห็นครอบครัวประหลาดที่ประกอบไปด้วยสมาชิกผู้หญิงทั้งหมดสี่คน   สมาชิกแต่ละคนเป็นตัวแทนของสมาชิกในครอบครัวจริงๆของเธอ ซึ่งมีตั้งแต่คุณแม่, ลูกพี่ลูกน้องสองคน, และตัวเธอเอง   ตั้งแต่ยังเล็ก เครือญาติและเพื่อนบ้านมักบอกว่าครอบครัวของเธอประหลาด  มักทำในสิ่งที่คนอื่นๆไม่ทำกัน  เช่น แทนที่จะหาบันไดไม้ไผ่มาพาดเพื่อขึ้นไปซ่อมหลังคาบ้าน  คุณแม่ของเธอก็ต่อโต๊ะ, ตู้, และวัตถุอื่นๆที่มีอยู่แล้ว สูงมากพอที่จะปีนขึ้นไปบนหลังคาได้   เธอไม่ได้ให้ความสนใจคำวิพากษ์วิจารณ์ของคนรอบข้างมากนัก  แต่เมื่อโตขึ้น เธอเริ่มเข้าใจว่า ความประหลาดของครอบครัวมีที่มา นั่นคือ ข้อจำกัดทางการเงินที่ทำให้คุณแม่ต้องปรับประยุกต์ของใช้รอบๆตัว เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์   แน่นอนว่าสาวๆต่างก็เรียนรู้และสร้างวิธีการเอาชนะปัญหาและอุปสรรคของชีวิต ด้วยวิธีการที่คนทั่วไปไม่ทำกัน   จะเห็นได้ว่า ความประหลาดที่ว่านี้เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจากการตัดสินเชิงคุณค่าจากคนอื่น  ไม่ได้เริ่มต้นจากการคิดเองสร้างเองของเธอ   เธอมองเข้าไปในทัศนะของเขาเหล่านั้นอย่างตื่นเต้น และพบว่าทัศนะของพวกเขาช่างน่าสนใจ!   เธอจึงทำให้ความประหลาดแบบไม่มีใครเขาทำกันเป็นรูปร่างเสียเลย  ทำให้มันน่ารักปนน่ากลัว, และน่าดูปนน่าขนลุกขนพอง  ด้วยเทคนิคสื่อผสมระหว่างประติมากรรม, เซรามิค, และ Performance   นี่คือวิธีการที่แสนสร้างสรรค์ที่เธอดิ้นหลุดจากวาทกรรมของเครือญาติและ เพื่อนบ้าน

ริญญาภัทร์ นิธิภัทรอนันต์  
ไม่รู้สึกลังเลที่จะบอกว่า ตัวตนของเธอสามารถเคลื่อนหรือเปลี่ยนได้ โดยไม่จำเป็นต้องเปลี่ยนสถานะทางสังคม   เราคุ้นกันว่า ผู้หญิงเป็นลูกของแม่, เป็นแม่ของลูก, เป็นภรรยาของสามี, และเป็นลูกจ้างให้กับองค์กร   บางสถานะก็ตายตัว แต่บางสถานะก็เปลี่ยนแปลงได้   จากตัวอย่าง สถานะของผู้หญิงมีส่วนเกี่ยวข้องกับการกระบวนการทางสังคม   ในเอกสารทางราชการจึงมีการระบุว่าผู้หญิงเป็นลูกของใคร, สมรสกับใคร, และมีลูกกี่คน   อาจกล่าวได้ว่า ตัวตนของผู้หญิงถูกสร้างจากกระบวนการทางสังคม  เพื่อให้ง่ายต่อการแยกแยะและง่ายต่อการรักษาสังคมในเป็นระเบียบ   แต่..ริญญาภัทร์ก็สะท้อนให้เห็นเราเห็นว่า แท้ที่จริงแล้ว ผู้หญิงฉลาดเฉลียวมากพอที่จะหาทางดิ้นหลุดจากสถานะที่ถูกบันทึกไว้ในระบบ ราชการ   เธอเคลื่อนจากริญญาภัทร์อาจารย์ในมหาวิทยาลัย เป็นผู้หญิงคนอื่นๆที่ระบบราชการไม่สามารถตามไประบุได้   Video Performance เป็นเครื่องมือที่ช่วยระบุตัวตนใหม่ๆของเธอ   มันแสดงให้เห็นการเคลื่อน, การเปลี่ยน, และการเหลื่อมซ้อนกันของหลายๆตัวตน   ซึ่งมีลักษณะยืดหยุ่น, หลากหลาย, และ organic   เธอบอกว่า มันอาจจะง่ายกว่า มีความสุขกว่า ที่จะไม่เป็นริญญาภัทร์ตลอดเวลา   การเป็นคนอื่นบ้าง หรืออีกนัยหนึ่ง การไม่ยึดติดกับตัวตนทางสังคม ก็อาจจะทำให้ปัญหาไม่เป็นปัญหาในบางสถานการณ์ 

การทำแท้งเป็นเรื่องผิดกฎหมายและศีลธรรม   ทั้งๆที่รู้ว่า มันเป็นวาทกรรมขนาดใหญ่ที่ดิ้นหลุดยาก  แต่สุทธามน วรพงษ์ ก็มั่นใจที่จะถามเราว่า การทำแท้งควรเป็นสิทธิ์ของผู้หญิงหรือไม่   หลายๆคนก็คงมีคำถามนี้อยู่ในใจ   สาวแรกรุ่นจำนวนมากไม่ได้เติบโตขึ้นมาในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม และไม่มีความรู้เพียงพอที่จะรับมือกับโรคร้ายของสังคมบริโภคนิยม   สิ่งที่เกิดขึ้นกับเด็กสาวจำนวนแสนกว่าคนต่อปี คือ การตั้งครรภ์ไม่พึงประสงค์และตามมาด้วยการทำแท้ง   อันที่จริงแล้ว สุทธามนไม่ต้องการคาดคั้นเราให้ตอบคำถาม  เพราะคำตอบก็คงไม่ช่วยแก้ปัญหาที่แท้จริง   เช่นเดียวกับการออกกฎหมายห้ามทำแท้ง ก็เป็นการดำเนินการที่ปลายเหตุ   ในเมื่อสถานการณ์ของ “เด็กสาวพร้อมครรภ์ที่ไม่พึงประสงค์” ยังไม่สิ้นสุดลงง่ายๆในสังคมปากว่าตาขยิบแห่งนี้   เธอจึงนำเสนอสถานการณ์หนึ่งด้วยกระบวนการของวิดีโอและPerformance  โดยการทำให้เราเผชิญหน้ากับร่างกายที่มีเลือด เนื้อ มีอารมณ์ความรู้สึก ตั้งแต่สนุกสุดเหวี่ยง, ท้าทาย, ครุ่นคิด, เสียใจ, และ สับสน   บางครั้งเราเห็นชัดเจนว่าร่างกายยืนอยู่ที่ตรงไหนของสังคม ริมถนน, ห้องน้ำสาธารณะ, และโถงทางเดินในอาคารห้องชุด   แต่ในบางฉากก็ไม่สามารถบอกได้ว่า มันคือพื้นที่ตรงไหน   เธอต้องการให้ผู้ชมเดินเข้าไปสู่พื้นที่นั้น  เพื่อพิจารณาเรือนร่างที่กำลังต่อสู้และทุกข์ทรมานกับบางสิ่งบางอย่างที่ อยู่ในร่างกาย   ท้ายที่สุด เรือนร่างนั้นต้องลุกขึ้นมา กอบกู้วิญญาณที่แตกสลายเพียงลำพัง   เธอค่อยๆสร้างศรัทธาในตัวเองและเดินหน้าไปต่ออย่างเงียบๆ   แล้วปล่อยให้คำถามในเรื่องสิทธิ์ในร่างกายของผู้หญิงยังล่อยลอยอยู่ในใจเรา ต่อไป

สลาลี สมบัติมี
กำลังเฝ้ามองเหตุการณ์ทางการเมืองด้วย ความสนใจ   เธอไม่ได้สนใจแถลงการณ์ของแกนนำมากเท่ากับคนที่มาร่วมชุมนุมโดยเฉพาะผู้ ชุมนุมเพศหญิง   ธรรมชาติของผู้หญิงอย่างหนึ่งเวลาเผชิญกับสิ่งที่ตัวเองไม่เห็นด้วย  คือ การใช้วิธีอ้อม เช่น การฝากบอกหรือการนินทา  ซึ่งจะแตกต่างจากธรรมชาติของผู้ชายที่ใช้วิธีการที่ตรงไปตรงมา   นี่เป็นสัญชาตญาณที่ธรรมชาติมอบให้ตั้งแต่ดึกดำบรรพ์   ในกรณีของการชุมนุมทางการเมือง (ช่วง พ.ศ. 2556-2557)  สลาลีลงพื้นที่เก็บข้อมูลและพบว่าผู้ชุมนุมเพศหญิงไม่ใช้วิธีดึกดำบรรพ์  แต่เป็นวิธีการที่ผสมผสานระหว่างเพศหญิงและชาย   ธรรมชาติอีกอย่างของผู้หญิงคือ พวกเธอสามารถรวมเป็นกลุ่มได้โดยไม่ขัดเขินและง่ายกว่าผู้ชาย   ปรากฏการณ์นี้เกิดขึ้นในกลุ่มชุมนุมผู้หญิง  พวกเธอมาจากคนละพื้นที่, วัฒนธรรม, สายงาน, และชนชั้นทางสังคม   แต่ก็มารวมกันได้โดยมีจุดร่วม คือ ทัศนคติทางการเมือง   สิ่งที่สลาลีเห็นไปยิ่งกว่านั้น คือ พวกเธอเหล่านั้นเข็มแข็งและชัดเจนในการแสดงออกซึ่งทัศนคติอย่างตรงไปตรงมา เหมือนผู้ชาย   สลาลีเฝ้าสังเกตการเฉลิมฉลอง “ตัวตนหมู่” ของผู้หญิงไม่ว่าพวกเธอจะเป็นใคร, มาจากไหน, และอายุเท่าไหร่   สลาลีจึงสร้าง “ตัวตนหมู่” ด้วยเทคนิคสื่อผสมระหว่างแฟชั่น, ประติมากรรม, และวิดีโอ   ชุดยาวที่สร้างจากเครื่องประดับและเครื่องแบบหลากหลายอาชีพ ไม่ว่าจะเป็นนักธุรกิจ ข้าราชการ หรือ ชาวนา  เป็นสิ่งที่น่าตื่นเต้น   เพราะเธอกำลังบอกเป็นนัยว่า วาทกรรมที่เคยกำหนดประเภทของคนว่าสูง-กลาง-ต่ำ ใช้ไม่ได้ในสถานการณ์นี้   มนุษย์ทุกคนเท่าเทียมกัน และปัญญาของทุกคนต่างหากที่สามารถนำไปสู่ทางออกที่แท้จริงของปัญหาได้

สาวๆทั้งสี่คนมีความสุขที่ตัวเองประหลาดและแตกต่าง และอยากแบ่งปันความสุขนี้ให้กับผู้ชมของเธอทุกคน

 

ติดต่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม โทร 089 915 9150 คุณส้ม